Wilmy Verhage: Dochter Europa
Toen ik eind 2024 op een bijeenkomst van de Rosenstock-Huessy Gesellschaft een passage voorlas uit een hoofdstuk van Rosenstock-Huessy’s Dich und Mich werd het alle aanwezigen plotseling helder dat hij schreef als man aan mannen. De stem van een vrouw, mijn stem, werkte vervreemdend. Ik werd anders, eigenlijk niet, aangesproken. Maar ik hoor wat hij zegt. Ik lees over zijn schouders mee. En ik heb - al een tijd geleden - besloten hem te geloven.
Otto Kroesen stelde me de vraag: de hele samenleving wordt in de rol van de dochter gezet. Wat betekent dat?
Rosenstock-Huessy heeft gezegd - ik geloof in Die Soziologie - dat het kernwoord voor de dochter ‘alsjeblieft ‘ is. In vraagvorm en als antwoord. (Het kernwoord voor moeder is ‘dankjewel’ , en voor vaders en zonen zijn dat ‘ja’ en ‘nee’).
Alsjeblief en dankjewel zijn woorden die in de tijd werken: alsjeblieft verandert de toekomst, dankjewel waardeert het verleden. Ja en nee zijn ruimtewoorden: ze organiseren de ruimte in binnen- en buitenruimtes, ze geven grenzen aan. Natuurlijk werken ‘ja’ en ‘nee’ ook in de tijd: als je ‘ja’ zegt, mag iets bestaan/leven/groeien, zeg je ‘nee’, dan doodt je een mogelijkheid. Nu heb ik in de loop van mijn leven ‘ja’ en ‘nee’ leren zeggen, leren leven, dus moet het voor mannen ook mogelijk zijn ‘alsjeblieft’ en ‘dankjewel’ te zeggen in woord en daad.
De mens wordt in eerste instantie begrepen vanuit het mannelijke perspectief. Jullie mannen hebben per slot het schrift uitgevonden, en jullie schreven: Adam werd de eerste mens en Eva werd zijn hulp. Dit scheppingsverhaal uit de bijbel werd/wordt elke generatie opnieuw verteld en geloofd, zowel door joden, christenen als moslims. Ook ik ben mijn loopbaan ooit begonnen als ‘hulp-van-Adam’, als secretaresse.
Gelukkig waren in mijn tijd de meeste bevoogdingsmaatregelen voor vrouwen al verdwenen, maar echt serieus werden we niet genomen, laat staan als gelijke behandeld. Eerder geobjectiveerd en geklassificeerd. Maar dat was wat ik wilde: serieus worden genomen en mee doen. Die weg liep over Ko Vos en Eugen Rosenstock-Huessy.
Natuurlijk, sinds Luther en zijn Katherina, monnik en non , die zich verenigden tijdens de reformatie, is de wereld van vrouwen en mannen in tweeën gedeeld: de vrouw zorgt binnenshuis en de man treedt naar buiten. In hun tijd was voor het overleven van een familie het huishouden minstens zo moeilijk en even belangrijk als de mannelijke arbeid. De technische vooruitgang sinds de industriële revolutie, heeft het werk in huis aanzienlijk lichter gemaakt en het aantal kinderen dat men kreeg verminderde. Dat heeft de vrouw van haar vloek verlost. Er ontstond tijd voor vrouwen om zich te ontwikkelen, geld te verdienen en zelfstandig te worden. Dat heeft de verhouding tussen mannen en vrouwen ingrijpend veranderd. We worden minder verschillend, maar we blijven toch elkaars tegenover.
De manier waarop vrouwen en mannen hun deel van de wereld organiseren is heel verschillend. Mannen neigen ertoe top-down te organiseren, piramidevormig, zie in politieke systemen, legers en industrieën, terwijl vrouwen meer horizontaal organiseren: via samenwerking in gelijkwaardigheid. Iedereen geeft het hare en samen wordt de arbeid licht. Onze Duitse buren hebben daar een woord voor: geschwisterlich, als zusters. Nu de hele wereld meer en meer één huishouden wordt, een binnenwereld, wordt de vrouwelijke manier van organiseren, samenwerking, zusterschap des te belangrijker.
Daarin neemt Europa het voortouw, noodgedwongen, zowel door het oosten, Putin, zowel als het westen, Trump, bedreigd. Om te overleven moeten de staten van Europa samenwerken, economisch, politiek en nu ook militair.
Gelukkig is dochter Europa al 80 jaar - vanaf het eind van de tweede wereldoorlog - schoksgewijze in wording. Vanaf 10 februari 1953 toen zes staten: De bondsrepubliek Duitsland, Frankrijk, Italië en België, Nederland en Luxemburg zich aaneensloten tot de Europese Kolen en Staalgemeenschap. Daaruit is de telkens groter wordende en intensiever verbonden Europese Unie voortgekomen. Momenteel zijn 27 landen lid, en Oekraïne wil graag nummer 28 worden. Een samengesteld gezin is ze, met alle ergernis en strijd die bij dit synchronisatieproces hoort. Van buitenaf gedwongen door Rusland en de Verenigde staten, van binnenuit gewild europees te worden. Als zusters inderdaad.
Uit revoluties is ze geboren, Europa, de ene staat na de andere. Nu heeft elke staat zijn eigen karakter en geeft haar bruidschat aan de anderen in de EU (of in the coalition of the willing. of in elk andere samenwerkingsvorm die Europese staten met elkaar aangaan). En zo worden we hoe langer hoe meer Europeanen.
Rosenstock- Huesy heeft De Dochter gebaseerd op zijn vrouw Margrit. Ze heeft hem gered heeft hij gezegd, omdat zij - Christelijk gevormd (zeg ik) - in staat was hem te geloven, te begrijpen, lief te hebben, en dienovereenkomstig te handelen en kon hem zo uit zijn eenzaamheid verlossen. En niet alleen hem.
In staat tot liefhebben en beminnelijk is de dochter.
Alsjeblieft,
Wilmy Verhage
12 juni 2025
Geraadpleegde literatuur:
- Die Tochter
- Die Hochzeit des Krieges und der Revolution
- Spraak en Werkelijkheid
- De Europese Revoluties
- Die Soziologie 1 en 2
- Die Sprache des Menschengeschlechts
zie: Otto Kroesen: Dochter Europa
Deze tekst in het Duits